Prestearje en in protte wille!

"Presteren en met veel plezier!" staat er in het Fries op het T-shirt dat ons vlak voor de start van de 2de elfsteden tocht non-stop per zeekajak wordt uitgereikt; 200 kilometer in maximaal 36 uur op 27 & 28 augustus 2004. Zie ook kanovereniging Onder de Wadden

Vorig jaar werd de eerste officiële editie gevaren. Een jaar daarvoor had een team van kanovereniging "Onder de Wadden" in Franeker aangetoond dat het haalbaar was. Vorig jaar was het dus: 'It giet oan!' (het gaat door!). Met een knipoog naar het grote voorbeeld: de Friese elfstedentocht op de schaats. Vorig jaar waren Nico en ik niet in de gelegenheid om deel te nemen. Wij hadden toen een goed excuus. We waren op dat moment bezig met onze tocht "Rond Nederland met de zeekajak".

Ik had al een druk jaar achter de rug en naarmate de datum van 27 augustus naderbij kwam speelde ik steeds meer met de gedachte om mij maar af te melden. We zouden eigenlijk eerst nog een oefentocht varen met de voor mij nog onbekende derde teamgenoot: Sjon. Maar Nico was herstellende van een lichte blessure. Op 12 augustus verliep onze oefentocht van Leeuwarden tot Hindeloopen (ongeveer 80 kilometer) succesvol. We stapten toen alledrie redelijk fris uit de zeekajak en Nico was blijkbaar geheel hersteld van de blessure. Toen was het voor mij duidelijk: "It giet oan!".

Het T-shirt wordt veilig gesteld door Esther, de echtgenote van Sjon. Ons begeleidingsteam bestaat naast Esther uit Orlando en Jos. Een begeleidingsteam per team is verplicht. Ook verplicht is het varen in teams van minimaal twee personen. Als 'einzelgänger' bij prestatietochten als de Grima en de Veluwe rally heb ik hier bij voorbaat al de grootste moeite mee. Want tijdens de ruim elf uren durende oefentocht bleek al dat ik in dit gezelschap de 'zwakste schakel' was. Ik vaar liever mijn eigen race. Want een race is het. Niet ten opzichte van de andere deelnemers, maar vanwege de gestelde tijdslimiet van maximaal 36 uur. Na de oefentocht hadden we onszelf een 'schema' gesteld van dertig uur. Om die dertig uur te halen moeten we gemiddeld zeven kilometer per uur varen; inclusief pauzes! Niet al te veel speling dus.

De start wordt ter plekke aangepast. Door de hoge waterstand kan er niet onder de tweede brug in Franeker worden doorgevaren. De organisatie lost dat perfect op door een vliegende start te introduceren. Een vaarder van de vereniging loodst alle zestien deelnemers via een alternatieve route uit Franeker. Die vliegende start mag de organisatie wat mij betreft voortaan altijd toepassen. Om precies 09:00 uur heeft iedereen alle rust om te water te gaan en we kunnen nog lekker een praatje maken met de andere deelnemers alvorens ongemerkt de 'tocht der tochten' echt begonnen is.

Bij de evaluatie van onze oefentocht hadden we ons voorgenomen om een 'vlakke race' te varen en vooral niet te hard te beginnen. Maar we wijken al direct af van ons voornemen. Er wordt hard gevaren en in de smalle slootjes is het kielzogvaren tot een kunst verheven. Tussen twee andere zeekajaks in kan er zelfs gesurft worden. Aan onze oefentocht had ik gemengde gevoelens overgehouden ten aanzien van het kielzogvaren. Het werkt wel, maar ik heb het kielzog nodig om bij te kunnen blijven en het tempo is te hoog om echt uit te kunnen rusten. In plaats van energie besparing en reserves kweken vaar ik in een hoger tempo dan wenselijk. Ook wordt mijn vaarritme danig aangetast tijdens kielzogvaren. Na de tweede overdraging bij Oude Lije passen we ons tempo aan. Maar ook nu blijkt dat Nico en Sjon sterkere vaarders zijn dan ik. Of het op een tocht als deze verschil uitmaakt is niet zeker, maar zowel Nico als Sjon varen ook nog eens met een 'wing' peddel. Ik bungel steeds achter hen in het kielzog. Dit begint een beetje op mijn zenuwen te werken. Nog steeds kan ik met hun tempo niet 'uitrusten' in het kielzog. Iede en Erik, vorig jaar het team dat als eerste binnenkwam, liggen op kop en verdwijnen langzaam uit het zicht. Inmiddels heeft Steven zich bij ons aangesloten. Hij komt uit België en ik had hem toevallig dit jaar tijdens het "Anglesey Sea Kayak Symposium" ontmoet. Dus ik kon zowel de organisatie als mijn teamgenoten meedelen dat deze 'grote onbekende' in ieder geval goed kan varen.

We vliegen met een windje in de rug naar Dokkum. Dit is de laatste plek waar je alle vaarders nog tegenkomt. Want, hetzij vóór/tijdens de pauze, hetzij tijdens de route terug naar Bartlehiem kom je alle vaarders in ieder geval nog tegen. Wij zijn de derde groep die uit Dokkum vertrekken; de vierde groep is nog aan het pauzeren en de vijfde groep komen we even later tegen. Op de Dokkumer Ee word ik vanaf de kant toegeroepen in het Fries. Ik roep vriendelijk terug: "Ik zou het graag verstaan, maar ik versta geen Fries!". Ze herkent ons van de TV (Omrop Fryslân) en wenst ons een goede vaart. Tijdens het kielzog varen kom ik niet echt tot rust. Om mijn vaarritme terug te krijgen vaar ik af en toe liever even op eigen kracht. Maar dan begint er zich tussen mijn oren een hoop af te spelen. Steven vaart pontificaal voorop. Nico en Sjon ernaast of in elkaars kielzog. En ze wisselen mekaar af op kop. Zo heb ik steeds een groepje voor mij. Ik voel mij als een hond voor de hondenkar. Tot aan Leeuwarden mag er van team gewisseld worden. Maar de discussie en beslissing mij bij de groep te houden wordt niet gedaan. Zo is het na Leeuwarden een feit: samen uit, samen thuis.

Met bedekte en wat minder bedekte termen krijg ik voor elkaar dat het niet steeds de anderen zijn die voorop varen. Voorop vaart het een stuk lekkerder. Mijn vaartechniek verandert van 'harken' tot relaxed varen. Ik kan eindelijk weer wat reserves opbouwen terwijl de vaarsnelheid niet langzamer is dan wanneer ik achterop vaar. Dit alles speelt zich 'tussen de oren af'; nu al elf uren achter elkaar... In Sneek kan ik het al treffend verwoorden: fysiek gezien is de elfsteden tocht een 'eitje'. Mentaal is het enorm afzien; voor mij althans. Op de vraag van de mensen van de controleposten: "Hoe gaat het?", antwoord ik afwisselend: "Vraag het mij maar bij de finish nog een keer!" of "Gekkenwerk!" (of voor de Friezen: "Gekkemanswurk!"). Vanaf Leeuwarden word ik mij steeds meer bewust van de grote bijdrage die het begeleidingsteam levert. We zijn fysiek nog in goede doen, maar worden toch steeds een geholpen bij het uit- en instappen; de zeekajaks worden voor ons uit het water getild. Koffie, soep, kwarkgebak, appeltaart en in Sneek een warme hap (Lasagna). Ik denk ook dat ik in Dokkum voor het laatst zelf een restje water uit mijn kuip heb weggesponst... Mijn rugzakje met sportdrank wordt steeds door Orlando bijgevuld. Ik weet wel dat ik nog nooit eerder zoveel gedronken heb tijdens het varen. De pauzes aan land van een kwartier tot een half uur zijn zeer nodig, maar steeds te kort om én uit te rusten én voldoende te eten. Ik prop zoveel mogelijk krentenbollen naar binnen.

Voor de pauzes op het water heb ik voor deze keer geïnvesteerd in sportvoeding: met een commercieel woord 'gel' genaamd. Dit omdat Sjon tijdens de oefentocht dit spul ook gebruikte en ik in ieder geval wilde voorkomen dat voeding het verschil zou uitmaken. Nu had Steven ook die 'gels' bij zich, dus als er enig voordeel mee te behalen was, dan had ik in dit gezelschap er toch geen baat bij gehad. Aan mijn wondermiddel, een chocolade/karamel reep heb ik dit keer nauwelijks iets. Er zijn te weinig momenten dat ik op het water een reepje weg kan werken zonder achterop te raken. Ook komt het er vaak niet van de meegenomen bananen te nuttigen. Maar de 'motor' doet het nog steeds.

Vanaf Scharnegoutum is het echt donker, maar pas tijdens de pauze in Sneek installeren we al onze verlichting. Tijdens onze oefentocht hadden we al de uitgangen van de meren in de GPS opgeslagen om vooral geen tijd te verliezen met navigatie fouten. Het is volle maan en we varen op kompaskoers en komen op het Slotermeer alle boeien tegen. Dus de GPS blijft als reserve achter de hand en hoeft voor navigatie niet gebruikt te worden. Maar de GPS staat wel vaak aan om onze vaarsnelheid te meten. Tot vóór de pauze in Sloten liggen we nog op ons 'schema'. Tot aan Dokkum lagen we vóór op schema, maar daarna begint ons tempo als groep langzaam in te zakken. We zien onze verwachte eindtijd van 14:45 langzaam 'verdampen'. Helemaal op het traject van Balk tot aan Stavoren.

's-Nachts de Luts bevaren is een bijzondere belevenis. De volle maan schijnt door de bomen en met de spiegeling van de bomen in het bladstille water erbij lijkt het alsof we door een diepe kloof varen. Hier treedt iets op waarop ik niet voorbereid ben. Eén van de argumenten voor mij om deze tocht te varen was om te ervaren hoe het is om 's-nachts te varen na een dag van (zware) inspanning. Wat zou er gebeuren 'tussen de oren'? Welnu 'tussen de oren' is het overdag al fout gegaan. Nu komt daar nog bij dat ik tijdens het varen in slaap dreig te vallen. De schaduwpatronen in het water vervagen langzaam tot een waas met een patroon. Mijn hersenen lijken te proberen iets in dit patroon te herkennen. Vlak voordat het patroon in een grijze massa verandert schrik ik wakker en blijk ik nog te varen... Dit herhaalt zich om de vijf minuten. Ik moet rusten. Ik probeer een hazenslaapje te forceren door op het dek van Nico's zeekajak te hangen. Met de auto is een hazenslaapje op parkeerterreinen naast de snelweg voor mij een beproefde methode. In de zeekajak werkt het maar zeer beperkt. Dit is bruikbare informatie voor mij, maar komt natuurlijk nu even niet uit. We hebben nog meer onderbrekingen. De 'timing' als groep begint te verwateren. We coördineren niet meer onze plas-, snack- en rustpauzes. Met al deze onderbrekingen vorderen we op de Luts maar zeer langzaam. We verwachten eigenlijk ingehaald te worden door de laatste groep. Die hadden we voor het laatst gezien op het Slotermeer, als bewegende lichtketting, toen die nog op weg waren naar Sloten en wij richting Balk voeren.

We hadden ons vast voorgenomen ongeveer elke drie uren een pauze aan land te houden. In Galamadammen, omstreeks 05:40, is weer zo een moment. Ik neem mij vast voor om hier het alles herstellende hazenslaapje te houden. Ik trek mijn regenbroek en poncho aan voor extra warmte en tegen de wind en probeer op de grond te liggen en te slapen. Ik lig te schudden op de grond van het rillen; nog net niet volledig ongecontroleerd. Voorzover ik van mening was dat ik deze tocht liever individueel had gevaren, begrijp ik het standpunt van de organisatie opeens volledig. Het is onverantwoord om deze tocht niet in teams te doen. Deze pauze heeft mij niet gebaat. Ik heb nog wel een krentenbol kunnen wegwerken, maar het wegwerken van het nu kritische slaaptekort is niet gelukt. Door het spuien van overtollig regenwater hebben we tot aan Stavoren flink de stroming mee; een meevaller. In Stavoren weet ik wat mij te doen staat. Ik pak mij warm in en mag van Orlando in zijn tent liggen. Als ik een opmerking zou kunnen maken ten aanzien van de activiteiten van het begeleidingsteam, dan is dat naar aanleiding van één enkel voorval. Terwijl ik probeer weg te zakken in een diepe en korte slaap komen Orlando, Jos en Esther achtereenvolgens langs met soep, koffie, koek en opbeurende woorden... De service graad is erg hoog en de taakverdeling goed afgesproken. Het alles herstellende hazenslaapje is er echter weer niet van gekomen.

We moeten ons neerleggen bij het feit dat onze geplande eindtijd onhaalbaar is geworden. Maar het positieve is, dat we vanaf Hindeloopen ons kunnen richten op een zeker haalbare eindtijd van 19:00 uur. Ook Nico krijgt inmiddels enkele momenten van slaapaanvallen; bij mij worden ze minder frequent.

Het is inmiddels een zonnige dag geworden en erg warm. Bij de controlepost in Workum wordt het tijd om mijn warme truitje te wisselen voor een dunnere variant. Hier maak ik voor het eerst mee hoe het moet zijn bij de schaats elfstedentocht of de Nijmeegse wandelvierdaagse. Ik had al gevoeld dat ik wat schaafplekken had gekregen. Mijn beproefde middel voor dit kwaaltje tijdens een tocht is altijd: 'negeren'. In Franeker zou ik wel de schade opnemen. Maar het team komt gelijk in actie. Steven tovert direct ontsmettingsmiddel tevoorschijn uit zijn EHBO setje; even tandenbijten. Esther doet second-skin op het ergste plekje. De rest wordt ingesmeerd met vaseline. En eindelijk lukt mij het hazenslaapje waar ik zolang naar toe gewerkt heb. Ik ben even volledig weg en als herboren stap ik weer in de zeekajak.

Vanaf Bolsward varen we weer een vertrouwd tempo van boven de 7,5 kilometer per uur. Nabij Arum hebben we nog een ingelaste pauze en we worden wederom verwend door het begeleidingsteam; nu is kaaskoek het verrassende goed smakende hapje. In Harlingen, nog slechts een formaliteit, worden we verwelkomt door John. Hij is samen met Erik, Iede en Johan om 14:30 gefinisht. Een tweede groep bestaande uit Albert-Jan en Dirk komt om 16:00 binnen.

Om 18:30 komen wij aan in Franeker; als eerste internationale team. Naast elkaar varen we richting de 'imaginaire' finish lijn ergens voor het clubgebouw van kanovereniging "Onder de Wadden". Na een daverend applaus van de mensen aan de kant doen we een eskimorol; dat applaus horen we graag nog een keer. Bij het omkleden sta ik te rillen van de kou. Ik heb enorm veel energie verbruikt. Mede dankzij de geweldige steun van het begeleidingsteam heb ik elke pauze minimaal één krentenbol kunnen eten en daarnaast al die extra's die mij werden aangeboden. Ik sta wel een kwartier onder de douche en voel langzaam mijn lichaam weer op temperatuur komen. Het laatste team, bestaande uit Henk, Lars en Ronnie komt om 19:00 aan. De uitreiking van de trofeeën wordt verricht door Martin Mol. Net daarvoor overhandigt Esther mij het veilig gestelde T-shirt, dat ik nu pas durf aan te trekken. Eén van mijn persoonlijke doelstellingen is bereikt; ik heb de tocht volbracht. Het team doel om een 'snelle' tijd neer te zetten is niet gelukt. Maar met mij als 'zwakste schakel' zat dat er dit keer niet in; een groep is slechts zo snel als de langzaamste... Ik ben iets meer gehard op het mentale vlak: na 33,5 uur fysiek presteren en mentaal worstelen durf ik nog steeds te beweren dat deze tocht fysiek gezien een 'eitje' is...

John Walta, de organisator, vraagt of ik deze 'tocht der tochten' nog een keer vaar. Nou John, vraag het mij bij de volgende editie nog maar eens! In ieder geval wil ik alle vrijwilligers van kanovereniging "Onder de Wadden" bedanken voor deze perfect georganiseerde 2de editie van de elfstedentocht per zeekajak. Ook zij hebben een prestatie geleverd en naar hun enthousiasme bij de controleposten te oordelen deden zij dat met veel plezier.

Doorkomsttijden team Nico, Sjon, Steven en Axel:

© A.M. Schoevers

Dit verslag is eerder verschenen in Peddelpraat 195